بازخوانی و بازشناسی ساختار و سیر تحول تاریخی محله ‌‌‌‌امام‌زاده جعفر (ع) یزد تا پیش از تغییرات دوران معاصر

شهرهای تاریخی مشحون از آثار و لایه‌هایی هستند که در گذر زمان به تدریج در زیر لایه‌های جدید پنهان گردیده یا در اثر عوامل مختلف، در معرض فرسایش و دگرگونی قرار گرفته‌اند، اما با این وجود، قصۀ شکل‌گیری هسته‌های تاریخی شهرها و عناصر مهم و شاخص آنها در همین لایه‌ها مضبوط گردیده است. معمولاً در روند حفاظت عالمانه از شهرهای تاریخی جهان سعی می‌گردد از آثار و لایه‌های تاریخی شهرها به نحو شایسته‌ای صیانت گردد تا از طریق برقراری ارتباط معنادار میان آنها بتوان به سیر شکل‌گیری، تحول، تکامل و دگرگونی شهر در ادوار مختلف راه یافت، اما متأسفانه برخی از طرح‌هایی که در حوزه بافت‌های با ارزش شهرهای ایران به مرحله اجرا می­رسند به دلیل عدم شناخت کافی منجر به پاکسازی لایه‌های تاریخی شهر می‌گردند که اثرات جبران‌ناپذیری بر ساختار شهرها به جا می­گذارند. یکی از دلایل این امر را می‌توان در ضعف مطالعات و منابع مکتوب پیرامون هسته‌ها و مناطق تاریخی شهرها جستجو نمود. به عنوان نمونه طرح توسعه ‌‌‌‌امام‌زاده ‌‌‌جعفر(ع) یزد در سال 1392 یکی از نمونه طرح‌هایی بود که بدون درک زمینه و خطوط تاریخی به مرحله تصویب رسید و مداخلاتی نیز در راستای تحقق آن به اجرا درآمد که غالباً با تخریب‌هایی در بافت تاریخی پیرامون ‌‌‌‌امام‌زاده همراه بود. با توجه به این مهم، این مقاله در پی آن است تا با بررسی محله تاریخی ‌‌‌‌امام‌زاده ‌‌‌جعفر(ع) از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه­ای و استناد به مفهوم و شکل شهر و محله ایرانی، ضمن معرفی عناصر شاخص و ساختار تشکیل دهنده محله، به تبیین لایه‌های پنهان محله و نسبت آن در ارتباط با توسعه شهر بپردازد که در طرح‌های بزرگ مقیاس در این محدوده، مغفول مانده و بعضاً پاکسازی شده است. پژوهش حاضر با به کارگیری ترکیبی از روش‌های تحقیق تاریخی و توصیفی ـ تحلیلی به انجام رسیده است. نتایج اصلی این پژوهش، بیان دلایل و زمینه‌های توسعه و رونق شهر در محدوده محله ‌‌‌‌امام‌زاده، شناخت گذرهای تاریخی شهر و روند توسعه بازار در ارتباط با عناصر ساختاری محله ‌‌‌‌امام‌زاده و نظام‌های قابل شناسایی در این روند می‌باشد که باید در طرح‌های شهری مرتبط با این محدوده مورد توجه قرار گیرد.